Don Giovanni - Wolfgang Amadeus Mozart

DON GIOVANNI

Wstęp

Wyobraźmy sobie, że jesteśmy w starym, osiemnastowiecznym pałacu, w którym biblioteka

służy jako zakład dla obłąkanych. Cały szereg pacjentów kieruje się tam na leczenie pod okiem Komandora. Część z nich czyta opowieści z wielu książek dostępnych w bibliotece, a historie te rozpalają ich wyobraźnię… Pacjenci, jeden po drugim, zaczynają wierzyć, że są postaciami z przeczytanych książek.

Akt I

Pracujący jako pielęgniarz Leporello narzeka, że musi zajmować się pacjentami dzień i noc: pacjentom wydaje się, że są szlacheckiego pochodzenia i po prostu dobrze się bawią! W tym momencie jeden z jego podopiecznych, przekonany, że jest sławnym hiszpańskim uwodzicielem Don Juanem, próbuje wśliznąć się do łóżka innej pacjentki, Donny Anny. Kobieta budzi się i rzuca się na nieznajomego uwodziciela; udaje się jej podrapać go po twarzy. Jej wołanie o pomoc słyszy dyrektor zakładu dla obłąkanych, Komandor, który stara się uspokoić Giovanniego, ale ten rani go żelaznym prętem. Lekarz pada na ziemię, a Giovanni jest przekonany, że cios mu zadany był śmiertelny. Anna powraca z innym pacjentem, Ottaviem, który jest przerażony. Widząc krew na podłodze, również oni nabierają przekonania, że Komandor, „ojciec” Anny, został zabity. Przysięgają znaleźć napastnika i pomścić zbrodnię.

Wracają Don Giovanni i Leporello, który wypomina Giovanniemu jego obsesję na punkcie kobiet. Nadchodzi nieznajoma dama rozpaczająca po zdradzie kochanka, który nie dotrzymał obietnicy małżeństwa. Don Giovanni gotów jest zająć się porzuconą kobietą, ale ta go rozpoznaje: to Donna Elvira, a on — uwodziciel, którego ona poszukuje! Udając, że miał dobry powód, by ją porzucić, Giovanni ucieka i zostawia ją z Leporellem, który ma sprawę wyjaśnić. Ten pokazuje nieszczęsnej kobiecie obszerny katalog miłosnych podbojów Don Giovanniego.

Pojawiają się inni pacjenci, świętując „małżeństwo”. Panną młodą jest Zerlina, a panem młodym Masetto. Wchodzi Don Giovanni i od razu zwraca uwagę na narzeczoną. Zaprasza wszystkich gości do swojego „pałacu”, wywołując tym wybuch zazdrości Masetta, który musi zostać wyprowadzony przez pielęgniarzy. Zerlina, pozostawszy sam na sam z Don Giovannim, już ma ulec jego czułym obietnicom małżeństwa, kiedy pojawia się Donna Elvira, która ostrzega dziewczynę przed podstępnym uwodzicielem i zabiera ją ze sobą. Nadchodzą również Donna Anna i Don Ottavio, którzy początkowo nie rozpoznają w Don Giovannim uwodziciela, który walczyłw pojedynku z Komandorem. Ponowne pojawienie się Donny Elviry budzi jednak podejrzenia Donny Anny i Don Ottavia, co Don Giovanni tłumaczy obłędem Donny Elviry… Zdradza go jednak blizna na twarzy. Donna Anna opowiada Ottaviowi szczegóły próby gwałtu i naciska na niego, by ją pomścił.

Don Giovanni domaga się, by Leporello przygotował wielkie przyjęcie z tancerzami, muzykami oraz mnóstwem drinków! Masetto czyni Zerlinie wyrzuty, że przyjmuje umizgi Don Giovanniego, ale dziewczyna zaświadcza, że jest niewinna. Jest gotowa nawet przyjąć wszystkie ciosy jak jagniątko… Ale zanim udaje im się pogodzić, słyszą głos Don Giovanniego, Masetto chowa się, by sprawdzić wierność Zerliny. Don Giovanni znowu zaczyna uwodzić dziewczynę, ale kiedy odkrywa Masetta w jego kryjówce, zabiera oboje na bal. Pojawiają się trzy zamaskowane postacie i również zostają zaproszone, by przyłączyć się do gości. Postacie w maskach to Anna, Elvira i Ottavio; cała trójka prosi niebiosa o pomoc w zemście. Wykorzystując chwilowe zamieszanie, Don Giovanni planuje zaciągnąć Zerlinę do łóżka, podczas gdy Leporello próbuje uspokoić Masetta. Dziewczyna woła o pomoc, a Don Giovanni stara się zrzucić winę na Leporella. Podstęp się jednak nie powiódł, uwodziciel zostaje zdemaskowany, ale udaje mu się uciec bez kary.

Akt II

Don Giovanni i Leporello przeprowadzają bardzo poważną rozmowę — ten ostatni ma już dosyć problemów wywoływanych przez zachowanie Don Giovanniego i chce rzucić pracę. Giovanni oferuje mu pieniądze, żeby zapomniał o tym, co się stało na balu; Leporello przyjmuje propozycję. Ale stawia jeden warunek: Giovanni ma zostawić kobiety w spokoju! Dalszą dyskusję przerywa głos Donny Elviry, opłakującej utraconą miłość. Cyniczny do szpiku kości Don Giovanni przebiera Leporella za siebie, zamieniając się z nim ubraniami, i udaje, że prosi Elvirę o wybaczenie. Z powodu ciemności kobieta nie zauważa maskarady i ucieka z Leporellem. Zostawszy sam, Don Giovanni śpiewa serenadę kolejnej kobiecie. Zanim cokolwiek zdoła jednak zrobić, pojawia się Masetto w towarzystwie paru obłąkanych pacjentów i informuje człowieka, którego uważa za Leporella, że szuka jego pana, żeby go zabić. Don Giovanni zręcznie pozbywa się po kolei wszystkich wariatów i zostaje sam na sam z Masettem, którego bije, omal go nie zabijając. Pojawia się Zerlina i obiecuje załagodzić ból narzeczonego w sposób, który tylko ona zna… W międzyczasie Leporello pod osłoną nocy stara się uciec przed miłosnym zapałem Donny Elviry. Zostaje jednak osaczony przez Zerlinę, Masetta, Donnę Annę i Don Ottavia, którzy grożą, że go ukarzą. Pod wpływem tak ogromnego stresu również Leporello traci zmysły i wyjawia wszystko, co wie o występkach Don Giovanniego. Ottavio i Elvira przysięgają, że będą starali się zemścić na tym złym duchu.

Wciąż szalony Leporello wpada na Don Giovanniego, który śmieje się ze wszystkiego, przez co przeszedł. Jego śmiech przerywa tajemniczy głos, obiecujący ukarać uwodziciela. Obaj mężczyźni są przekonani, że stoją na cmentarzu przed grobem Komandora. Przerażony Leporello zostaje zmuszony przez Don Giovanniego do rozmowy z posągiem zmarłego i do zaproszenia jego ducha na kolację. Nadprzyrodzony głos zgadza się ich odwiedzić. Wychodzą, pojawiają się natomiast Ottavio i Anna. Kobieta gorączkowo planuje zemstę na człowieku, który próbował ją uwieść i zgwałcić. Czułe słowa Don Ottavia zamieniają się w oskarżenia, gdy Anna nie chce odwzajemnić czułości, zaakceptować, że życie musi płynąć dalej, i poślubić go. Stara się go przekonać, że nie jest okrutna, że potrzebuje czasu, by dojść do siebie; pewnego dnia — być może — niebiosa się nad nią ulitują.

Don Giovanni dobrze się bawi na bankiecie, a otoczony obłąkanymi sługami-dworzanami i muzykami, znowu droczy się i drwi z próśb Elviry, by zmienił swoje życie. Jego śmiech przerywa straszliwy krzyk, oznajmujący przybycie nadprzyrodzonego posągu — Komandora we własnej osobie. Z pomocą ofiar Don Giovanniego zaplanował on terapię wstrząsową, która ma przerazić go na tyle, by skończyło się jego szaleństwo. Choć jest najwyraźniej wzburzony, Don Giovanni odrzuca oferowaną mu ostatnią szansę na duchową przemianę i ląduje w swoim własnym, umysłowym piekle.

Streszczenie opery uwzględnia koncepcję inscenizacyjną André Heller-Lopesa.